De chicken bus en meer (door Alexander)

Guatemala doorkruisen is de moeite waard. Niet alleen omdat je binnen een week van vulkanisch meer naar kil hoogland naar tropisch-achtig woud naar leeg laagland naar dampende jungle naar een paradijselijk eilandje kunt komen, zonder dat je dagenlange reizen van grote afstanden hoeft te maken. Maar ook omdat het vervoer een belevenis op zich is. Een lesje openbaar vervoer in Guatemala.

CHICKEN BUS
Ten eerste is er de gewone bus, de grote openbaar-vervoer-bus, vergelijkbaar met de bussen die door Nederland rijden. Nou, nee, niet helemaal vergelijkbaar. Ze zijn van het type-Amerikaanse schoolbus, de grote gele bakbeesten uit de film. Ze zijn hier alleen niet geel, maar geschilderd in bonte metallic lak, combinaties van groen en geel en rood en bruin (foto). Dat is een restant van vroeger, toen
velen ongeletterd waren en dus niet konden lezen welke kant de bus op ging. De kleuren dienden als codes. De motoren ronken, de hoeveelheid uitlaatgassen brengt ernstige schade toe aan de gezondheid, het stuur heeft het formaat van een scheepsroer, de wielen zouden niet misstaan onder wagens voor rakettransport, het geluid van de claxon draagt kilometers ver. Naar Amerikaanse bilmaatstaven gemeten zouden er net twee mensen op de bankjes passen, maar in Guatemala is men wat bescheidener wat achterwerkomvang betreft, dus is een bezetting van drie personen de uitzondering en vier de regel. Iedereen schurkt tegen elkaar aan, mensen leggen hun handen op elkaars bovenbenen, en bij een bocht geniet iedereen mee van de lichaamsgeuren van de buurman. Bochten zijn er veel, want merkwaardig genoeg worden deze logge bussen het meest ingezet op slingerende bergen vol vervaarlijke afgronden en steile haarspeldbochten. De chauffeur lijkt altijd zeker van zijn zaak.
De bagage gaat gewoonlijk op het dak, met uitzondering van eventuele levende bagage. De bus heet ook wel chicken bus, en die bijnaam is te danken aan de bagage van sommige passagiers. Zei de reisgids. Jaja, schamperde ik, mooi sprookje. Maar het was waar, we zagen een vrouw die een kip op schoot droeg. Als ze wegdommelde - dat doet iedereen in de bus, doezelslapen - verslapte haar greep op het dier, die hevig kakelend de vrijheid tegemoet fladderde, waarop de vrouw wakkerschrok en de kip hardhandig terug haar schoot in drukte. En dan dommelde ze weer weg, kakel, fladder, hardhandig terug, hetzelfde liedje herhaalde zich.

MICROBUS
Ten tweede is er de microbus, een kleiner busje, vaak een Toyota met vier of vijf rijen stoelen achter de bestuurder (weinig beenruimte voor lange westerse toeristen), die ook volgestouwd worden tot er drie keer zoveel mensen in zitten als in Nederland wettelijk toegestaan zou zijn. Lange ledematen van westerse toeristen blijven in die gevallen soms verstoken van bloedtoevoer. Maar lang duurt dat nooit, want het busje kan op elke gewenste plek stoppen, om iemand op te pikken of af te zetten. Dat heeft soms een bevreemdend gevolg: soms moeten er mensen stoppen op plaatsen waar niets is. Alleen maar weer een berg of een struik of een boom. Soms is er een paadje te zien, naar een verscholen akker of bergdorpje misschien, vaak lijken mensen te stoppen voor een bepaald stukje niets.
De conducteur, die geld int is meestal de stoer stuurs kijkende puberzoon van de chauffeur. Hij dendert de bagage, soms hele marktkraaminboedels, zonder een spier te vertrekken op het dak, hij hangt met zijn halve lichaam uit het raampje om de plaats van bestemming om te roepen over marktpleintjes: 'Coban Coban Coban!' Als er iemand is ingestapt rolt hij de zijdeur weer dicht, en tuft het busje verder. Soms urenlang over onverharde paden, leuke onverharde keiweggetjes, waar boomtakken langs de zijkanten van het microbusje schuren. Ze rijden over iets ruiger terrein en volgen meer obscure routes dan de grote chicken buses. Soms gaat er maar een per dag, en dan ook nog om vijf uur 's nachts.

CARRO
Ten derde, de spannendste manier van vervoer over land - ik laat de bootjes maar even achterwege - is de pickuptruck. Dat is een truck die uppickt. Hij heet hier carro. Kar. Wagen. Hij rijdt door dorpjes heen en weer, van het ene eind van het dorp naar het andere eind, en dan nog een stuk over een weg met boerderijtjes, zodat de boertjes die met hun lading avocado's naar het centrum moesten niet dat hele stuk bergop-bergaf hoeven te lopen. Het reisje duurt nooit langer dan een minuut of tien, het is de korte-afstand-bus. Je stapt in de laadbak van de truck en de wagen scheurt weg, je houdt je vast aan de ijzeren stangen eromheen, je stoot daar af en toe je kont tegen en je haar wappert in de wind. Mensen klopten af en toe op de carrosserie, als ze eruit wilden, dan stopte de carro, de mensen sprongen uit de laadbak en betaalden wat muntjes door het bestuurdersraampje. En waren op de plaats van bestemming, met avocadolading.

Zo kom je vrijwel overal in Guatemala. Maar niet bij een boekwinkel waar ze HARRY POTTER AND THE DEATHLY HALLOWS verkopen. Want die bestaan hier niet.