zaterdag 27 oktober 2007

Natuur zal kunst... (door Edward)

Ooit kocht ik een dikke poëzie-bloemlezing met deze titel: NATUUR ZAL KUNST NOOIT BLIJVEND EVENAREN.
Dat is een eigenaardige titel. Bedoelen ze: kunst is uiteindelijk sterker dan de natuur? Ja, dat bedoelen ze.

Het is me altijd bezig blijven houden, juist omdat het tegengestelde me waar lijkt.

Ik woon in de stad en ik ga op vakantie naar steden. Maar als ik 's ochtends vroeg door mijn stille straat loop en merels hoor, kom ik in een andere blijheid terecht. Als ik met de trein door Overijssel rijd en uit het raam de herfst zijn best zie doen, dan weet ik zeker dat ik niet mijn hele leven in de stad zal blijven wonen.
Toen ik klein was woonden mijn opa en oma van moederskant in een villa met een bos erachter. Een eigen stuk bos. Met spechten en eekhoorntjes, en duiventillen die mijn opa zelf getimmerd had. Er stond een ook al door mijn opa zelf getimmerd theehuisje in de grote voortuin, en de buren aan de rechterkant hielden paarden. Het allermooist was het speeltuintje dat mijn opa voor ons in de achtertuin had gemaakt.
En dus spelen alle verhalen die ik lees die zich in een bos of in een groot huis afspelen zich in dát bos af en in dát grote huis. En dus is mijn grootste droom om ooit een huis te hebben met een eigen stukje bos erachter.

Maar ik durf ook te wedden dat vrijwel iedereen sterker gaat ademen als hij of zij in een bos wandelt op een zachtgloeiende herfstmiddag. Of als hij of zij op een duintop staat en het reflectielicht spat van de zee.
En dan hebben we het nog niet eens over geuren. Kamperfoelie, eikeldopjes, moshanden...

Kan kunst die verbeterde ademhaling ook tot stand brengen? Eh ja, dat ook... Als je naar een fenomenaal toneelstuk kijkt waar Gijs Scholten van Aschat in speelt, als Wende Snijders je oren open zingt, als je voor een schilderij van Georges de la Tour of Egon Schiele staat, als je in het Alhambra loopt...
Dus wie wint er dan? Natuur of kunst? Ik denk toch dat natuur de overhand blijft hebben, maar goed, we maken er een gelijkspel van. Natuur - Kunst 1-1.

Maar hoe zit het dan met de afname van de hoeveelheid natuur? Heeft dat geen gevolgen? Zijn mensen nu collectief minder gelukkig?
Of heeft dat gelukkige ademhalen niet gewoon met nog iets anders te maken, namelijk: met de omgeving van je jeugd?
Oftewel, en dit is iets dat ik me al heel lang afvraag, zullen de kinderen die in Amsterdam Zuidooste geboren worden en opgroeien, als ze veertig, vijftig zijn, niet fijn geëmotioneerd worden als ze flats zien? Kan beton ontroeren en geluk reflecteren?
Het lijkt raar, maar ik sluit het niet helemaal uit.
De evolutie van het omgevingsgeluk of zo - kan toch?

Natuur - Stadscultuur is misschien op z'n minst dan óók 1-1.
Of wint Kunst daar dan ook weer van? Blijven de doelpunten van Cruyff, de beelden van Pompon, de films van Ang Lee, de liedjes van Linda en Teddy Thompson áltijd winnen? Omdat natuur aan de afnemende en dus de verzwakkende hand is?

Zo gezien klopte de titel van die bloemlezing dan misschien toch.

10 opmerkingen:

Anoniem zei

Dit is een heel mooi stuk dat tot nadenken stemt.
Als ik op weg ben naar natuur ben ik altijd gelukkig. Als ik op weg ben van de natuur weer terug naar de stad ben ik ongelukkig. Altijd.
Waarom ik dan toch niet in de natuur woon?
Omdat ik in de natuur niet tot schrijven wordt aangezet. Ja, tot het schrijven van zachtaardige, goedmoedige stukjes. Hier en daar opzwepend na een wandeling in de hagel. Maar die verschrikkelijke stad met haar rotzooi en al haar lelijkheid, die schopt en straft, die geselt. Er waait een gloeiend hete wind doorheen. Ik schrijf op haar woede. Maar ik hou van de natuur, veel meer van de natuur dan van de stad. Kunst is maakbaar. De natuur is om in te berusten. Het maakbare overwint voorlopig. Maar uiteindelijk niet hoor. Alleen dat maken wij niet meer mee.

Anoniem zei

ik wordt..., en dat noemt zich schrijver.

Anoniem zei

Hoe bedoel je, uiteindelijk niet? Intrigerend!
Bedoel je dat de natuur uiteindelijk zal overwinnen?

En denk je dat er mensen zijn die rusten worden van beton? Ik sluit het niet helemaal uit...

Anoniem zei

Ja, uiteindelijk blazen we onszelf op. Dan zijn we met zovelen dat het hele mensenrijk instort. We zijn een invasieve soort zoals dat netjes heet. We groeien, groeien, groeien, tot: Boem! En dan nemen we onszelf mee de vergetelheid in en zo nog wat dieren- en plantensoorten, maar de aarde blijft gewoon doordraaien hoor. En er komt nieuwe natuur, andere natuur. Die overwint altijd en dan maar afwachten of er iets als kunst zal ontstaan.

Anoniem zei

PS: je wilt niet weten hoeveel mensen er verschrikkelijk bang zijn voor de natuur. Die koesteren het beton. In de natuur kun je verdwalen. Daar heb je geen gsm-bereik. Daar regent het. Daar zijn spinnen en horzels en spoken. In Nederland is er natuurlijk ook geen echte natuur meer. Als je rechtdoor loopt kom je binnen het uur altijd bij een telefooncel uit. En het gevaarlijkste? Een kudde zwijntjes. Maar zelfs dat schrikt veel stadsmensen af.

Anoniem zei

(Ook) volgens mij klopt die bloemlezingtitel niet. Bibi heeft helemaal gelijk: de natuur wint op den duur altijd. Gelukkig maar.
Dat je ‘buiten’ ‘verbeterd ademhaalt’ – mooi! –, is, wat mij betreft, volkomen waar, maar
voor mij is dat een ander ‘verbeterd ademhalen’ dan hetwelk door grote kunst wordt bewerkstelligd. Het eerste is – maar ik kan alleen van mijn longen spreken – rustiger, langer, inderdaad ‘natuurlijker’, terwijl ik het tweede als geconcentreerder, meer verhevigd ervaar. Zelfs wanneer bijvoorbeeld muziek me een grote rust aandoet, is het een andere, meer gesublimeerde dan ik kijkend naar landschap ervaar.
En dan wou ik ook nog zeggen dat beton mij kan ontroeren, onder meer door oud geluk te “reflecteren”. Heel af & toe, hooguit om de paar jaar, als ik in de buurt ben, parkeer ik vóór het flatgebouw waar ik in mijn studentenjaren woonde, zet ik de motor af en kijk ik en denk ik.
Móói stuk, E.!

Anoniem zei

Kees, dank, je helpt me weer verder. Het zijn verschillende soorten verbeterde ademhaling, je hebt volgens mij gelijk.
En ik zie toch ook wel ontroering in beton. Maar waarschijnlijk geen 'rustiger' ademhalen.

Anoniem zei

Voor wat het beton uit mijn voorbeeld betreft, is 't veeleer BErustend ademhalen.

Anoniem zei

Prachtig, Edward.

En de foto is ook heel heel mooi.
Ik wenste dat ik deze foto NU kon instappen! Dan was ik tussen de bomen gaan zitten en vandaag niet meer weggegaan.

Anoniem zei

Hoi Edward, ik heb de titel "Natuur zal kunst enz" altijd gelezen met Kunst als onderwerp en Natuur als lijdend voorwerp in de zin. Dus: natuur is niet te evenaren. Alleen, ben ik daar echt blij mee?
Laat ik hier maar eens een grote steen in het stille, rimpelloze, natuurlijke vennetje gooien. Ik hou van cultuur! Natuur vind ik vaak wondermooi, heel prettig om naar te kijken en in te verblijven. Maar heel vaak ook niet. Het lukt mij nooit heel lang om mijn ogen te sluiten voor de struggle for life en the survival of the fittest die de natuur is. Die leuke merel maakt wel wormen dood! Die snoezepoezen van mij brengen mij heel wat cadeautjes in de vorm van dooie vogeltjes en muizen. Het ene beest vreet het andere op en dat moet ook, anders gaat het zelf dood. Zelf al ben je veganist, dan trap je bij het rapen van valappels en noten nog plantjes dood onder je rubberzolen. En mensen behandelen elkaar soms als beesten. Ik zie cultuur als iets dat het leven met al dat leed en al die dood nog enige zin kan geven. Anders kun je net zo goed gewoon een beest zijn. Zonder cultuur vind ik het allemaal niks!